Zahl der Einträge: 27467
$schelfern
nhd. - - Kluge s. u. Schelfe, DW1; - schel-f-er-n
Schellack
nhd. 18. Jh. s. nndl. schellak, Sb., Schellack; vgl. nndl. schel, Sb., Schuppe; germ. *skaljō, *skēlō, st. F. (ō), Schale (F.) (1), Hülse, Muschel; vgl. idg. *skel- (1), *kel- (7), V., schneiden, Pokorny 923 (1610/82) (RB. idg. aus ind., iran.?, arm., phryg./dak., gr., alb., ital., kelt., germ., balt., slaw., heth.); nndl. lak, Sb., Lack; it. lacca, F., Lack; arab. lakk, Sb., Lack; pers. lāk, Sb. alck; pāli lāckā, F., Lack; ai. lākṣā́, F., Lack; vielleicht von idg. *lak̑-, V., sprenkeln, tupfen, Pokorny 653 (1055/11) (RB. idg. aus ind.?, germ., balt., slaw., toch.); oder zu ai. rájyati, V., färbt sich, rötet sich Kluge 1. A. s. u. Schellack, Kluge s. u. Schellack, DW 14, 2492, Duden s. u. Schellack, DW1; Lw. nndl. schellak Schel-lack
Schelle (1)
nhd. 11. Jh. (Glosse) mhd. schelle, sw. F., Schelle, Schlag; mhd. schalle, sw. F., Schelle, Schlag; mnd. schelle (2), F., Schelle, kleine Glocke, Glöckchen; ahd. skella*, scella, sw. F. (n), Schelle, Glöckchen, Zimbel; as. -; anfrk. -; germ. *skellō-, *skellōn, sw. F. (n), Schelle; s. idg. *skel-, V., schallen, klingen, Pokorny 550; vgl. idg. *kel- (6), *kₑlē-, *klē-, *kₑlā-, *klā-, *kl̥-, *kelh₁-, *kleh₁-, V., rufen, schreien, lärmen, klingen, Pokorny 548 (946/78) (RB. idg. aus ind., gr., ital., kelt., germ., balt., slaw., heth.) Kluge 1. A. s. u. Schelle, Kluge s. u. Schelle 1, EWD s. u. Schelle 1, DW 14, 2492, Falk/Torp 459, Duden s. u. Schelle, Bluhme s. u. Schelle; Lw. - Schel-l-e
Schelle (2)
nhd. Anfang 17. Jh. wohl verwandt mit ahd. fuozskal*, fuozscal, ahd., st. M. (a?, i?), Riegel, Fußangel, Fußschelle?; vielleicht von einem Wort für "Pfahl"? Kluge s. u. Schelle 2, EWD s. u. Schelle 3, DW 14, 2496, Duden s. u. Schelle; Lw. - Schell-e
$Schelle (3)
nhd. - - EWD s. u. Schelle 1; - Schel-l-e
schellen
nhd. 1000 (Notker) mhd. schellen, st. V., schallen, tönen, lärmen; mhd. schellen (2), sw. V., mit Schall treffen, sich hören lassen, lärmen machen, ertönen lassen, erklingen lassen; mhd. schallen (1), sw. V., trüben, erregen, laut rufen, schreiend lärmen; mnd. schellen (2), st. V., schallen, Schall machen, tönen; mnd. schellen (3), sw. V., ertönen lassen, laut singen; mnd. schallen, scallen, sw. V., "schallen", tönen, lärmen, schreien, laut seine Freude kundtun, loben; ahd. skellen* (2), scellen*, sw. V. (1a), schallen machen, erschallen lassen, erklingen lassen; germ. *skalljan, sw. V., schallen machen, schellen; s. idg. *skel-, V., schallen, klingen, Pokorny 550; vgl. idg. *kel- (6), *kₑlē-, *klē-, *kₑlā-, *klā-, *kl̥-, *kelh₁-, *kleh₁-, V., rufen, schreien, lärmen, klingen, Pokorny 548 (946/78) (RB. idg. aus ind., gr., ital., kelt., germ., balt., slaw., heth.) EWD s. u. Schelle 1, DW 14, 2496, Duden s. u. schellen, DW1; Lw.- schel-l-en
$Schellenbaum
nhd. - - EWD s. u. Schelle 1, DW1; - Schel-l-en--bau-m
$Schellenkappe
nhd. - - EWD s. u. Schelle 1, DW1; - Schel-l-en--kapp-e
Schellfisch
nhd. 16. Jh. mnd. schellevisch, M., Schellfisch; mnl. scelvisc, M., Schellfisch; s. mnd. schelle (1), schille, schill, schel, F., natürlich gewachsene umgebende Hülle, Schale (F.) (1), Haut, Muschel, Haus der Schnecke, Schuppe, Äußeres; E.: as. skāla* (1), sw. F. (n), Schale (F.) (1), Muschel; ahd. skala*, skāla*, F., Schale (F.) (1); s. germ. *skaljō, *skēlō, st. F. (ō), Schale (F.) (1), Hülse, Muschel; vgl. idg. *skel- (1), *kel- (7), V., schneiden, Pokorny 923 (1610/82) (RB. idg. aus ind., iran.?, arm., phryg./dak., gr., alb., ital., kelt., germ., balt., slaw., heth.); mnd. visch (1), vis, visk*, fisch*, M., Fisch; mnl. visch, M., Fisch; as. fisk* (1), st. M. (a), Fisch; germ. *fiska-, *fiskaz, st. M. (a), Fisch; idg. *peisk-, *pisk-, *peitsk-, Sb., Zukost?, Fisch, Pokorny 796 (1381/23) (RB. idg. aus ital., kelt., germ., slaw.) Kluge 1. A. s. u. Schellfisch, Kluge s. u. Schellfisch, EWD s. u. Schellfisch, DW 14, 2500, Duden s. u. Schellfisch, DW1; Lw. - Schel-l--fisch
Schellhengst
nhd. - - -, DW1; - -
Schellkraut, Schöllkraut
nhd. 9. Jh. (Glosse) mhd. schelkrūt, schellkrūt, st. N., st. M., Schöllkraut; ahd. skelliwurz*, scelliwurz*, st. F. (i), Schöllkraut; unter Anlehnung an Schelle von früh-rom. *celidonia, F., Schellkraut; vgl. gr. χελιδόνιον (chelidónion), N., Schwalbenkraut; gr. χελιδών (chelidōn), F., Schwalbe; weitere Herkunft bisher ungeklärt, vielleicht von idg. *gʰel-, V., rufen, schreien, Pokorny 428 (616/32) (RB. idg. aus ind., gr., germ., balt., slaw.), Hinterglied s. nhd. Kraut Kluge 1. A. s. u. Schellkraut, Kluge s. u. Schellkraut, DW 14, 2504, Duden s. u. Schellkraut, Bluhme s. u. Schelle, DW1; Lw. - Schell-krau-t
Schelm
nhd. Anfang 9. Jh. (Glosse) mhd. schelm, schalm, st. M., Pest, Seuche, toter Körper, Aas; mhd. schelme, schalme, sw. M., st. M., Pest, Seuche, toter Körper, Viehseuche, Aas, Betrüger; mnd. schelm (1), M., Kadaver, Aas, gefallenes Stück Vieh, Schurke, Schuft, Schelm; mnd. schelme, M., Schelm; ahd. skelmo*, scelmo, sw. M. (n), Seuche, Pest; ahd. skalmo*, scalmo, sw. M. (n), Tod, Pest, Seuche; ahd. skalm* (2), scalm, st. M. (a?, i?), Pest, Seuche; germ. *skalmō-, *skalmōn, *skalma-, *skalman, *skalmjō-, *skalmjōn, *skalmja-, *skalmjan, Sb., Schelm, Todeswürdiger; vgl. idg. *skel- (1), *kel- (7), V., schneiden, Pokorny 923?; idg. *skel- (3), *kel- (9), V., austrocknen, dörren, Pokorny 927 (1612/84) (RB. idg. aus gr., germ., balt.) Kluge 1. A. s. u. Schelm, Kluge s. u. Schelm, EWD s. u. Schelm, DW 14, 2506, Falk/Torp 459, Duden s. u. Schelm, Bluhme s. u. Schelm, DW1; Lw. - Schel-m
$Schelmenstreich
nhd. - - EWD s. u. Schelm, DW1; - Schel-m-en--strei-ch
$schelmisch
nhd. - - Kluge s. u. Schelm, EWD s. u. Schelm, DW1; - schel-m-isch
$Schelte
nhd. - - Kluge s. u. schelten, EWD s. u. schelten, DW1; - Schel-t-e
schelten
nhd. 765 (Glosse) mhd. schelten, st. V. (3), schelten, schmähen, tadeln; mnd. schelden (1), schellen, scelden, st. V., "schelten", bezeichnen, erklären, als tadelnswert erklären, herabsetzen, herabwürdigen, schmähen; mnl. schelden, scelden, V., schelten; ahd. skeltan*, sceltan, st. V. (3b), schelten, tadeln, schmähen, schimpfen, beschimpfen, herabsetzen, verdammen, verurteilen; as. *skeldan?, st. V. (3b), schelten; anfrk. skeldan*, sceldon*, st. V. (3b), schelten; germ. *skeldan, st. V., schelten; s. idg. *skeldʰ-?, V., schelten, lärmen, Pokorny 550; idg. *skel-, V., schallen, klingen, Pokorny 550?; vgl. idg. *kel- (6), *kₑlē-, *klē-, *kₑlā-, *klā-, *kl̥-, *kelh₁-, *kleh₁-, V., rufen, schreien, lärmen, klingen, Pokorny 548 (946/78) (RB. idg. aus ind., gr., ital., kelt., germ., balt., slaw., heth.) Kluge 1. A. s. u. schelten, Kluge s. u. schelten, EWD s. u. schelten, DW 14, 2522, Falk/Torp 461, Seebold 412, Duden s. u. schelten, Bluhme s. u. schelten, DW1; Lw. - schel-t-en
Schema
nhd. 16. Jh. s. lat. schēma (2), N., Figur, Redewendung, Kleidung, (23/24-79 n. Chr.); gr. σχῆμα (schēma), N., Haltung; vgl. gr. ἐχειν (échein), V., halten; vgl. idg. *seg̑ʰ-, *seg̑ʰi-, *seg̑ʰu-, V., Sb., halten, überwältigen, Sieg, Pokorny 888 (1546/18) (RB. idg. aus ind., iran., gr., ill., kelt., germ.) Kluge s. u. Schema, EWD s. u. Schema, Duden s. u. Schema; Lw. lat. schēma Schem-a
schematisch
nhd. 18. Jh. mlat. schēmaticus*, scēmaticus, Adj., übertragen (Adj.), bilderreich; vgl. lat. schēma (2), F., Figur, Redewendung, Kleidung, (23/24-79 n. Chr.); gr. σχῆμα (schēma), N., Haltung; vgl. gr. ἐχειν (échein), V., halten; vgl. idg. *seg̑ʰ-, *seg̑ʰi-, *seg̑ʰu-, V., Sb., halten, überwältigen, Sieg, Pokorny 888 (1546/18) (RB. idg. aus ind., iran., gr., ill., kelt., germ.) Kluge s. u. Schema, EWD s. u. Schema, Duden s. u. schematisch; Lw. mlat. schēmaticus schem-at-isch
$schematisieren
nhd. - - Kluge s. u. Schema, EWD s. u. Schema; - schem-at-is-ier-en
$Schematismus
nhd. - - EWD s. u. Schema; - Schem-at-ism-us
Schembart, Schönbart
nhd. (dial.) 13. Jh. (Glosse) mhd. schemebart, schembart, schenebart, schiembart, st. M., "Schembart", bösartige Larve, bärtige Larve, Maske, Maske mit Bart; s. ? mhd. scheme, sw. M., st. M., Schatten, Augenübel, Larve; ahd. skema, scema, sw. F. (n), Maske, Larve; germ. *skimō-, *skimōn, *skima-, *skiman, sw. M. (n), Glanz, Helle; vgl. idg. *sk̑āi-, *sk̑əi-, *sk̑ī-, V., Sb., schimmern, Schatten, Pokorny 917 (1603/75 (RB. idg. aus, ind., iran., gr., alb., ital.?, germ., balt., slaw., toch.); mhd. bart, part, st. M., Bart, Schamhaar, Visier, Parder; ahd. bart (1), st. M. (a, i?), Bart; as. *bard?, st. M. (a, i?), Bart; germ. *barda-, *bardaz, st. M. (a), Rand, Bart Kluge s. u. Schembart, DW 14, 2533, Duden s. u. Schembart, DW1; Lw. - Sche-m--bart
Scheme
nhd. (ält.) 11. Jh. (Glosse) mhd. scheme (1), sw. M., st. M., Schatten, Augenübel, Larve; mhd. schem (1), st. M., "Schemen", Schatten, Augenübel, Larve, Maske; mnd. schēme (1), M., "Schemen", Schatten, schattiges Dunkel, schattige Kühle, Nacht; mnd. schēm, M., "Schemen", Schatten, schattiges Dunkel, schattige Kühle, Nacht; mnl. scēme, M., Schemen; ahd. skema, scema, sw. F. (n), Maske, Larve; as. skīmo*, sw. M. (n), Glanz, Licht, Schein; anfrk. skīmo*, scīmo, sw. M. (n), Schein, Glanz; germ. *skeimō-, *skeimōn, *skeima-, *skeiman, *skimō-, *skimōn, *skima-, *skiman, sw. M. (n), Glanz, Helle; vgl. idg. *sk̑āi-, *sk̑əi-, *sk̑ī-, V., Sb., schimmern, Schatten, Pokorny 917 (1603/75 (RB. idg. aus, ind., iran., gr., alb., ital.?, germ., balt., slaw., toch.) DW 14, 2536, Falk/Torp 462; Lw. - Sche-m-e
Schemel
nhd. Ende 8. Jh. (Glosse) mhd. schamel, schemel, st. M., Schemel, Fußbank; mnd. schāmel (2), M., Schemel (M.), Fußbank, zwei bewegliche Querhölzer unter dem Obergestell des Wagens; mnd. schēmel (1), scemel, M., Schemel, Sitzbrett, Sitz ohne Lehne, niedriges Bänkchen; mnd. schemmel, M., Schemel, Sitzbrett, Sitz ohne Lehne, niedriges Bänkchen; mnl. schamel, schemel, M., Schemel; ahd. skamal* (2), scamal, skamel*, scamel*, skamil*, scamil*, st. M. (a), Schemel, Bank (F.) (1), niedrige Bank, Wagenschemel, Fußschemel, Fußtritt; as. *skamel?, st. M. (a), Schemel (M.); anfrk. *skamel?, st. M. (a), Schemel; germ. *skamel-, *skamil-, M., Schemel; s. lat. scabellum, scamellum, N., Bänkchen, Schemel; vgl. lat. scamnum, N., Stütze, Lehne, Bank, Schemel; idg. *skabʰ-, *skambʰ-, V., stützen, Pokorny 916 (1600/72) (RB. idg. aus ind., iran., ital.) Kluge 1. A. s. u. Schemel, Kluge s. u. Schemel, EWD s. u. Schemel, DW 14, 2533, Duden s. u. Schemel, Bluhme s. u. Schemel, DW1; Lw. - Schem-el
Schemen
nhd. 11. Jh. (Glosse) mhd. scheme (1), sw. M., st. M., Schatten, Augenübel, Larve; mhd. schem (1), st. M., "Schemen", Schatten, Augenübel, Larve, Maske; mnd. schēme (1), M., "Schemen", Schatten, schattiges Dunkel, schattige Kühle, Nacht; mnd. schēm, M., "Schemen", Schatten, schattiges Dunkel, schattige Kühle, Nacht; mnl. scēme, M., Schemen; ahd. skema, scema, sw. F. (n), Maske, Larve; as. skīmo*, sw. M. (n), Glanz, Licht, Schein; anfrk. skīmo*, scīmo, sw. M. (n), Schein, Glanz; germ. *skeimō-, *skeimōn, *skeima-, *skeiman, *skimō-, *skimōn, *skima-, *skiman, sw. M. (n), Glanz, Helle; vgl. idg. *sk̑āi-, *sk̑əi-, *sk̑ī-, V., Sb., schimmern, Schatten, Pokorny 917 (1603/75 (RB. idg. aus, ind., iran., gr., alb., ital.?, germ., balt., slaw., toch.) Kluge 1. A. s. u. Schemen, Kluge s. u. Schemen, EWD s. u. Schemen, DW 14, 2536, Falk/Torp 462, Duden s. u. Schemen, Bluhme s. u. Schemen, DW1; Lw. - Sche-m-en
$schemenhaft
nhd. - - EWD s. u. Schemen; - sche-m-en--haf-t